Melat Nigussie: Deze bekende Brusseleir maakt met zijn originele kunst furore op de internationale kunstscène. In Pencil vs. Camera combineert hij tekeningen en fotografie op een unieke manier. Met zijn knotsgekke en gedetailleerde tekeningen weet hij meteen je aandacht te trekken. Naast bier, chocolade en wafels kunnen we hem nu ook trots toevoegen aan onze lijst van bekende exportproducten. Hoog tijd voor een gesprek dus.
Melat Nigussie: Je reist heel de wereld rond voor je werk. Waar ben je de voorbije maanden zoal geweest?
Ben Heine: Een paar maanden geleden was ik in Boekarest. McCann Erickson, een reclamebureau, had mij de opdracht gegeven om wat Pencil vs. Camera werken te maken voor een telefoonmaatschappij. Boekarest is echt een mooie stad. Ik was er nog nooit geweest en het was een aangename ontdekking voor mij. Onlangs zat ik nog in Lissabon voor een andere opdracht, deze keer voor Samsung. Ik tekende op één van hun nieuwe tablets in plaats van op papier. De bedoeling was om aan te tonen dat je ook met nieuwe technologieën heel creatief kunt zijn. Voor de rest heb ik ook veel tentoonstellingen gehad hier in Brussel. Op 17 november vertrek ik naar Rome voor een conferentie en binnen een paar maanden ben ik Den Haag voor de International Photo Association-conferentie. Reizen hoort bij mijn werk, maar ik doe het heel graag.
Wanneer voelde je dat je een artiest wou worden?
Het idee om een artiest te worden was altijd iets spannends en exotisch voor mij. Op mijn tiende besefte ik dat ik al mijn energie in tekenen en kunst wou steken. Vanaf dat moment heb ik mijn eigen creatieve weg proberen te zoeken. Sindsdien ben ik nooit gestopt met tekenen.
Je
bent geboren in Ivoorkust en hebt daar tot je zevende gewoond. Heeft
jouw kindertijd in Ivoorkust een invloed gehad op jouw werk?
Ik denk het wel. Het feit dat ik elders ben geboren heeft mee mijn persoonlijkheid bepaald en daarom vermeld ik het ook op mijn website. Mijn kosmopolitische manier van denken heeft zich daardoor ontwikkeld. Ik voel mij geen Belg, Ik voel mij geen Europeaan, maar ik voel mij wereldburger. Dat zie je ook in mijn werk. Natuurlijk hou ik ook van België. Het is een goed land met leuke mensen en de economie is niet slecht, behalve dan voor freelancers zoals mezelf. De reden waarom ik zo van reizen hou, hangt natuurlijk samen met mijn kosmopolitische visie. In mijn werk is Ivoorkust an sich niet vertegenwoordigd, maar in het algemeen is Afrika wel aanwezig.
Pencil vs. Camera is je bekendste concept. Hoe ben je op dat idee gekomen?
Tekenen en fotografie waren al lang passies van mij. Ik vroeg mij af hoe ik deze twee kunstvormen kon samenbrengen op een harmonieuze manier. De tekening in mijn hand houden en dan een foto trekken van de omgeving bleek de meest logische en esthetische manier. Het viel mij op dat mensen mijn hand niet eens opmerkten. Zij keken enkel naar de tekening en de foto. De beslissing om mijn hand in mijn foto’s te behouden was artistiek gezien heel belangrijk voor mij. Een hand is misschien niet iets moois, maar het nodigt de toeschouwer als het ware uit. Dat uitnodigend effect heeft volgens mij bijgedragen tot de populariteit van de reeks. Het leuke aan tekenen is dat het geen grenzen kent, je kan je verbeelding helemaal laten gaan. Je hoeft niet eens te tekenen op papier, elk ander oppervlak is goed; een tablet, een tafel, de grond. Twee jaar geleden was ik de enige die zoiets als Pencil vs. Camera deed en daarom had het zo’n gigantische impact. Die hele periode was geweldig en gek. Ik kon niet geloven wat mij overkwam. Vandaag de dag heb je veel jonge kunstenaars die iets gelijkaardigs doen. De kracht van het concept zit dus in het feit dat het twee grenzeloze concepten mengt. Dat levert een explosieve cocktail op.
In Pencil vs. Camera integreer je een tekening in een foto. Vertrek je eerst vanuit de tekening of vanuit de foto?
Deze vraag wordt mij in interviews het vaakst gesteld. Iedereen wil weten hoe het allemaal in zijn werk gaat. Ik maak een tekening op een bepaalde locatie en wat later ga ik terug naar die plek om een foto te nemen met de bewuste tekening in mijn hand. De eerlijkheid gebiedt mij om telkens te vermelden dat ik achteraf sommige foto’s manipuleer in postproductie, bijvoorbeeld wanneer de belichting niet helemaal goed zit. Ik ben een perfectionist op dat vlak: ik wil geen foutjes, alles moet goed zitten.
Door wat laat je je inspireren? Welke invloeden zijn aanwezig in je werk?
Het klinkt misschien niet erg bescheiden, maar ik probeer niet al te veel invloeden te hebben in mijn kunst. Originaliteit is heel belangrijk voor mij. Inspiratie haal ik uit het dagdagelijkse leven, uit films, uit gesprekken met vrienden. Toen ik jonger was waren er wel een aantal kunstenaars waar ik naar opkeek, zoals Magritte, Banksy, Panamarenko, Andy Warhol en Damien Hirst. Kunststromingen zoals surrealisme, popart en expressionisme hebben ook een invloed op mij gehad. Ik bewonder ook het perfectionisme van de Vlaamse realisten, zoals Jan van Eyck.
Hebben jouw werken een boodschap? Zo ja, welke?
Mijn kunst bevat verschillende boodschappen. Wat ik zeker wil meegeven is dat alles mogelijk is en dat er geen grenzen zijn. Vaak zitten er ook kleine symbolen en verborgen boodschappen over liefde, leven en dood in mijn tekeningen. Ik maak ook vaak portretten van dieren: in Pencil vs. Camera vind je meer dan vijftig verschillende soorten. Mijn beelden zijn vaak licht en grappig, maar er zitten ook er ook tussen die serieuze thema’s behandelen.
Is humor een belangrijk element in je werk?
Ja, humor is zeer belangrijk, vooral in Pencil vs. Camera. Het is gemakkelijker om mensen te bereiken met humor. Mensen begrijpen dan beter wat je probeert uit te drukken. In mijn werken vind je vooral zwarte humor en sarcasme, soms ook cynisme. Zo is er bijvoorbeeld een tekening van twee ezels. De ene is een doodnormale ezel en de andere ziet er compleet geschift uit. De ene ezel vraagt zich af waarom de andere ezel er zo bizar uitziet. Voor mij symboliseert dit beeld een koppel: de ene persoon is gek en zelfs eng en de andere vraagt zich af waarom hij met zo iemand samen is. Het heeft dus ook een zeer tragisch element. De meeste mensen zien dat er niet in, maar het is wel aanwezig. Mijn beelden bestaan dus uit verschillende lagen en kunnen op verschillende manieren worden geïnterpreteerd.
Hoe belangrijk is erkenning voor je? Maak je kunst voor jezelf, of voor anderen?
Vooral voor mezelf. Ik doe niet graag commissiewerk, behalve dan voor grote merken zoals Samsung. Ik hou ervan om mijn eigen projecten te verwezenlijken. Vaak zijn opdrachtgevers ook teleurgesteld omdat ik ze niet exact kan geven wat ze willen. Het is daarentegen wel belangrijk voor mij dat mensen mijn werk goed vinden. Elke artiest wil dat toch? Mensen willen tenslotte dat anderen hun werk appreciëren. Ik zou niet met mijn kunst zijn doorgegaan als mensen niet geïnteresseerd waren en geen feedback gaven. Kunstenaars willen zoveel mogelijk mensen bereiken. Je wilt mensen én jezelf verrassen. Zo ben ik sinds een paar maanden bezig met muziek. Het is een totaal nieuwe uitdaging voor mij. Wie weet geeft het me wel andere vormen van inspiratie in mijn werk.
Zing je dan of bespeel je een instrument?
Ik kan helaas niet zingen. Als ik morgen mijn leven opnieuw zou kunnen doen, zou ik voluit voor de muziek gaan. Muziek is zo krachtig. Ik heb vijf jaar gedrumd en heb mezelf ook gitaar leren spelen. Vroeger was ik bezig met allerlei uiteenlopende dingen, zoals sport en poëzie. Uiteindelijk heb ik gekozen voor tekenen, maar het had even goed iets anders kunnen zijn.
Is de druk groot om telkens met iets nieuws en origineels uit de hoek te komen?
Nee, helemaal niet. Ik leg ook geen druk op mezelf. Het enige wat ik wel belangrijk vind is het regelmatig vernieuwen van mijn website. Ik ben freelancer en dat gaat mij tot nu toe prima af. Het is wel hard werken: vooral de administratieve paperassen in orde brengen neemt veel tijd in beslag. Je ziet wel een zekere evolutie in mijn werk. In het begin waren mijn tekeningen redelijk eenvoudig, nu zijn ze veel complexer, gedetailleerder en mooier. Ik werk tegenwoordig gemakkelijk twee weken aan één foto. Dat heeft echter niets te maken met druk. Er zijn nu gewoon meer mensen die mijn werk volgen en ik zou mij schamen om iets te creëren dat op niets trekt. Ik wil alleen kwaliteit leveren.
Enkele jaren geleden maakte je nog politieke cartoons. Waarom ben je helemaal met cartoons gestopt, dus ook de niet-politieke?
Ik heb journalistiek gestudeerd aan de ULB gestudeerd en ben daarna overgeschakeld naar de IHECS (Institut des Hautes Études de Communications Socials). In mijn laatste jaar ben ik op Erasmus geweest in Utrecht. Mijn studies reflecteerden zich in mijn cartoons. Aan de universiteit was ik vooral geïnteresseerd in internationale politiek. Mijn cartoons gingen dan ook over internationale thema’s zoals het Israël-Palestinaconflict en de toenmalige Amerikaanse verkiezingen. Het maken van die cartoons was een vergissing. Ik ben kunstenaar en geen politicus. Dat was voor mij de negatieve keerzijde van mijn studies journalistiek. De richting op zich vond ik geweldig. Ik heb er leuke, interessante mensen leren kennen en ik zat op een uitstekende school, maar persoonlijk heeft het mij niets dan last gebracht. Ik adviseer elke kunstenaar om zich niet in te laten met politiek. Geïnteresseerd zijn in politiek is natuurlijk fantastisch, maar voor kunstenaars is het gevaarlijk.
Heb je nog iets gedaan met je diploma?
Ik heb een paar maanden voor La Libre Belgique gewerkt. Daarna heb ik ook al bedrijfsjournalist gewerkt voor grote bedrijven zoals Carrefour. Meer heb ik niet echt met mijn diploma gedaan. Ik schrijf nog steeds graag, al schrijf ik tegenwoordig vooral e-mails. Ik maak ook gedichten, misschien helpt mij dat in de toekomst wel met mijn muziek.
Wat doe je wanneer je niet aan het werk bent?
Ik breng tijd door met mijn vrouw en mijn zoon, die nu een maand en half is. Ik zou wat meer aan sport moeten doen. Reizen trekt mij ook enorm aan, maar ik heb nauwelijks vrije tijd. Als ik niet aan het werk ben, rust ik gewoon. Een paar jaar geleden had ik een agent en hij deed alle vervelende taken. Nu werk ik voor mezelf. Vooral het boekhoudkundig gedeelte van mijn werk mag je niet onderschatten. Van zodra ik wat vrije tijd heb, breng ik het door met mijn vrienden en familie.
Woon je nog in Brussel? Hou je van de stad?
Brussel is een geweldige stad. Een van de beste steden van Belgie. Ik hou vooral van de internationale sfeer, de galerijen en de musea. Enig minpunt is misschien het weer, maar voor de rest is het een geweldige stad.
Wat is je favoriete plek in Brussel om tot rust te komen of inspiratie op te doen?
Ik ga vaak naar de Jeux d’Hiver, niet ver van de ULB. Een zeer trendy bar. Het Sint-Katelijneplein met de vele pubs en cafeetjes is ook zeker de moeite. Om te ontspannen ga ik naar de parken. Ik zit urenlang aan een bureau dus van zodra ik de kans heb om te bewegen, doe ik dat ook. Een frisse neus ophalen en soms zelfs geïnspireerd raken. Heerlijk.
Tot slot, welke wijze woorden geef je mee aan onze lezers?
Werk hard, maar vergeet niet om te genieten van het leven. Ga uit en maak plezier. Ik was vroeger een serieuze student en werkte heel hard. Achteraf besefte ik dat ik wat meer plezier had moeten maken. Dus geniet van je studententijd, het vliegt zo voorbij. Blijf positief: positief denken leidt tot positieve dingen, negatief denken brengt je niets op dan negatieve dingen. Heel simpel, maar logisch. Wees ook creatief: door creativiteit leer je nieuwe dingen ontdekken.
(*) Dit interview werd gepubliceerd
op Tempus, het studentenmagazine van de HUB. De Hogeschool-Universiteit Brussel (HUB)
werkt met veel enthousiasme aan een gezamenlijke toekomst. De
campus is een dynamische centrum van onderwijs,
onderzoek, ontwikkeling en maatschappelijke dienstverlening op de as
Brussel-Aalst-Gent-Sint-Niklaas.
